GLOBAL PAZAR VE ÇOK ULUSLU ŞİRKETLER

Global Pazar ve Çok Uluslu Şirketler

Günümüzde herhangi bir ülkede faaliyet gösteren ve özellikle belli bir büyüklüğü aşmış bir şirket, artık yerel kimliğe sahip bir işletme değildir. Dış dünyaya kapılarını kapalı tutmaya çalışsa dahi, farklı ülkelerden hem müşteriler bir şekilde ona ulaşacak, hem küresel rakiplerle mücadele etmesi gerekecek hem de işbirliği teklifleri kapısını çalacaktır. 

Çok uluslu şirketlerin ayak izleri 19. Ve 20. Yüzyılda hızla dünya ülkelerine yayıldı. Aslında çok uluslu şirketler bu yayılmacı ekonomi modeliyle dünyayı küçülttüler ve diğer işletmelerin çalışma şeklini değiştirdiler. Artık pek çok şirket kendini yerel pazarla sınırlayamıyor. Yatırım imkanlarının müsait olduğu, işgücünün beklentileri karşıladığı her ülke yeni bir üretim üssü olarak planlanabiliyor. Diğer yandan hizmet veya ürünlerini talep eden her ülke hedef pazara dönüşebiliyor.


Başta internet olmak üzere haberleşme kaynaklarının gelişmesi, iletişimin ucuzlaşması, belirli bir bölgeye hitap eden vitrinleri, tüm dünyaya ulaşabilen internet siteleri ve dijital yayınlar ile global vitrinlere çevirdi.  Aynı zamanda lojistik imkanların artması, ucuzlaması, sevkiyat süreçlerinin hızlanması ve takibin yazılımlarla kolaylaşması, ihtiyaç duyduğunuz kaynağı tek bir pazarda değil dünya genelinde araştırabilmenize ve tedarik edebilmenize imkan sağlıyor. Firmalar artık yerel kaynaklara bağımlı değiller 

Bir diğer nokta insan faktörü, artık ne şirketlerin ne çalışanların aidiyet duygusundan söz edebiliriz. Şirketlerin çok kısa sürede sadece Pazar değil üretim üslerini de değiştirebildiklerine şahit oluyoruz. Diğer yandan çalışanlar için de işgücünün yer değiştirme imkanları en azından bazı ülke vatandaşları için arttı. 

AB gibi ortak pazarlarda, ülkeler arasında işgücü geçişkenliği çok yüksek. Bu noktada işgücünün hareket kabiliyeti sadece çalışma izni alabilmek, şirketlerin farklı ülkelerden çalışanlara iş imkanı veriyor olması ile açıklanamaz. Son elli yılda küreselleşme, farklı ülkeleri farklı kültürleri birbirine yakınlaştırdı. Bu yakınlaşma belki birbirini tanıyıp kabullenmek çizgisine ulaşmadı ama artık 50 yıl öncesine göre farklı ülkeler hakkında daha çok fikir sahibiyiz ve hepimizin kullandığı ortak tecrübelerin sayısı arttı. İşte bu ortak tecrübeyi yaratan, belirli ürün ve hizmetleri yüzlerce ülkede satan ve pazarlayan şirketler. 


Çok uluslu şirketlerin yatırım kararlarını, bazen siyasi atmosfer belirler. Sosyoekonomik ve siyasal koşullar, şirketler için bir ülkeyi daha ucuz kaynak elde edip pek çok maliyeti egale edebilecekleri bir noktaya getirebilir. Temelde talep koşulu olmakla birlikte, çok uluslu şirketlerin bazen A ülkesini, B ülkesine nazaran, ülke yönetimi tarafından sunulan bir takım teşvikler, yatırım imkanları ve garantiler neticesinde tercih ettiğini görüyoruz. 

İletişim teknolojisi ve yazılım teknolojisi, işletme kuruluşlarının üretim, tedarik, finans veya satış gibi faaliyetleri yönetme şeklini değiştirdi. Günümüzde yazılım uygulamaları süreçleri sürmekte ve düşünce hızında çalışmaktadır.

Ekonomik Dengeler ve Karşılıklı Ticaret

Doğru ekonomi politikası izleyen, tavizler vermekten kaçınan ülkeler, ekonomilerini veya bir sektörü küresel rekabete açarken, iki strateji güderler. Öncelikle karşılıklılık ilkesi ile, örneğin ithalat yapacakları değer ölçüsünde bir ihracat pazarı talep ederler. Karşılıklı ticaretin dengeli yürümesi ihracat açığı vermemek ve mümkünse bir artı değer yaratmak üzeredir. Bu noktada çok uluslu şirketler oyunun kurallarını değiştiriyor. Eğer iki ülke bir ürün veya pazara yönelik bir kota koymamışsa ve diğer ülkeden gelen yatırımcıya kendi ülkesinde yerel bir şirket gibi hareket etme imkanı sağlamışsa, elde edilen karın önemli bir kısmının kendi ülkesinde kalmasını sağlayacak kurallar koyacaktır. 

İkinci strateji, yerel aktörler korumak üzeredir. İthalat aşamasında bu daha kolay çünkü gelen ithal ürün, gümrük vergileri, ek vergilerle iç pazardaki satış fiyatları dengelenebilir. Ancak merkezi diğer ülkede olan bir şirketin iç pazarda yapacağı yatırım, ekonomiyi canlandırmakla beraber eğer teknoloji, kapasite, fiyat gibi dengesizlikler varsa, yerel şirketlerin piyasadan çekilmesine sebep olacak bir süreç yaşanabilir. Serbest Pazar ekonomisi, bu tip rekabetin, yerli firmaları kendini geliştirmek ve rekabet etme gücünü arttırmak için zorlayacağı ve gelişimine katkıda bulunacağını söyler. Zaten rekabet eksikliği var ise monopol bir piyasanın korunmasının topyekün ülke ekonomisini zayıflaştıran bir iklim yarattığı dile getirilir.

Dengeleme kanunu, genellikle her bir ülkenin dış ticaret politikasının uluslararası ticaret ve yerel ticareti dengelemek üzere ticaret ve tarife politikaları geliştirmelerini gerektirir. Diğer yandan bu politika yabancı sermaye ve yabancı yatırıma kapıları kapatmayacak bir perspektifte oluşturulmadıkça denge sağlanamaz.

İkinci Dünya Savaşından sonra, Dünya Ticaret Örgütü, ülkeler arasında oluşan gümrük duvarları, yüksek tarifeler ve ticareti zorlaştırıcı prosedürleri ortadan kaldırmak üzere bir strateji ile çalıştı. Özellikle doksanlı ve ikibinli yıllarda ülkeler arasında ticaret katlanarak büyüdü ancak  bugün, GATT - Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşmasına taraf pek çok ülkenin, belirli ürün grupları, ülkeler veya ekonomik topluluklar bazında, tek taraflı uygulamalarla karşılıklı ticaretten oluşan dengeleri kendi lehlerine değiştirmeye çalıştıklarını görüyoruz.


Geçtiğimiz çeyrek yüzyıl, bilgisayar ve yazılım sektörünün hızla gelişmesi, ticaretin her dalına, her sektöre her iş koluna yönelik araç gereçler kadar yazılımlarında giderek artan bir hızla egemen olduğunu gördük. Yakın bir tarihe kadar gelişmiş ülkelerin know-how tekelinde olan teknolojik araç gereçler ve yazılım hizmetleri artık gelişmekte olan ülkelerce de sağlanabiliyor. 

Dolayısıyla rekabet kızıştı ve iç içe geçmiş ekonomiler, karşılıklı borsalara fonlara, hisse senetlerine yapılan yatırımlar, franchise’lar şirket ortaklıkları ve daha pek çok yatırımdan dolayı, ülkeler ekonomik açıdan iç içeler. 50 yıl önce 1 günde gümrüğünüzü kapatıp ticaretinizi bitirebileceğiniz bir ülke artık sizin şirketlerinizin, yatırımcılarınızın çeşitli menkul değerlere sahip olduğu, ekonominizin bir bölümünü paylaştığınız ikinci bir iç Pazar gibi konumlanmış durumda.

Günümüzün uluslararası ticaretinde fikri mülkiyet, çeşitli hizmetler, ticaretle ilgili yatırımlar, İkili ve Çok Taraflı Ticaret Anlaşmaları, Hizmetlerde ticaret için terimler oluşturma, yatırımlar ve anlaşmazlık çözümü için iklim yaratma gibi birçok yeni boyut bulunmaktadır.
Uluslararası ticareti yönetmek, her ülke tarafından dikkate alınması gereken çok boyutlu yönlere sahiptir. Dünyanın herhangi bir yerindeki herhangi bir politik, ekonomik veya diğer olayların her ülkenin uluslararası ticareti üzerinde etkisi var. Durgunluğun etkilerini bir ülkede dünyayı etkileyen etkileri gördük. Bir ülkede finansal piyasalardaki çöküşün etkilerinin tüm dünyada dalgalanma etkisi yarattığını da gördük.

Bugün bir organizasyonda bir işletme fonksiyonunun sorumluluğunu taşıyan herhangi bir İşletme Yöneticisi, dünya ticaretinin makro düzeyde anlayışı, makro ekonomi, makro finansmanı ve etkisi ile donatılmalıdır. İşini mevcut ortama uygun şekilde yönlendirmek için mikro düzeyde ihracat ve ithalat politikalarını ve çeşitli ülkelerin prosedürlerini anlamalıdır. Risklerini önleme, etkilerini değerlendirme ve organizasyonunun başarısı için zararlı olacak riski yönetme yeteneğidir.